Molukkers vinden de oorspronkelijke plaats van hun moskee terug in Kamp Wyldemerck

Veertig Molukse oud-bewoners, hun nazaten en enkele lokale bewoners hebben zaterdag jl. de sporen teruggevonden van de moskee van Kamp Wyldemerck in Balk (Friesland). De vondst werd gedaan bij een veldinspectie in het kader van het archeologisch participatieproject ‘Wyldemerck, samen zoeken naar barakken in de bossen’.

Afgelopen weekend voerden de deelnemers, waaronder veel oud-bewoners, een veldinspectie uit naar sporen van het enige islamitische Molukse woonoord van Nederland, dat tussen 1954 en 1969 in gebruik was. Het doel was te bepalen wat er nog aan archeologische sporen te zien is van het kamp waar zij waren opgegroeid. In eerdere bijeenkomsten was al stilgestaan bij ieders lievelingsplek. Nu ging men onderzoeken of die nog ter plekke waarneembaar waren en die zo mogelijk te beschrijven. Het was een flinke uitdaging: sinds de afbraak in 1969 is het terrein dichtbegroeid geraakt en zijn een paar belangrijke paden verdwenen. Voorzien van archeologisch gereedschap als jalons, kompas, spoorformulieren, piketten en camera’s op de eigen smartphone, toog men het bos in. Gps op smartphone vergemakkelijkte het zoeken. Ook verhalen van de plek werden met elkaar gedeeld en waar mogelijk opgenomen op video of audio.

De vondst van de moskee
De voormalige moskee van Wyldemerck is een belangrijke plek voor de oud-bewoners. Die waren soms zichtbaar geroerd om bij het huidige monument een dankgebed aan de voorouders te kunnen richten. De moskee Wyldemerck was in 1956 de tweede moskee van Nederland en de eerste met een eigen minaret. In 1969 werd deze echter net als alle barakken afgebroken en verkocht. Een verplaatste moskee-barak werd in 2017 tijdens onderzoek van Ghani van den Berg teruggevonden in het dorp Haskerhorne.

De oorspronkelijke locatie van de moskee was wegens overwoekering door bomen en struiken niet met zekerheid vast te stellen. Het monument uit 1997 is daarom niet op de juiste plek gezet, ook omdat toen niet gekapt mocht worden ten behoeve van de plaatsing. Tijdens de veldinspectie wezen deelnemers twee plaatsen aan waar de moskee gestaan kon hebben. Maar welke was de juiste? Raadpleging van historische kaarten en gps-gegevens deed één van de plekken – waar recent bakstenen fundamenten gevonden waren – afvallen. De tweede, nu nieuw gevonden locatie bleek na vergelijk met de hoogtekaart de juiste plek. Direct vroegen deelnemers zich af of het huidige monument niet verplaatst moet worden. Voor een besluit is het nog te vroeg. De plek zelf verdient nader onderzoek en ook moet breder verkend worden hoe het erfgoed van Wyldemerck met inspraak van alle deelnemers het beste versterkt kan worden.

De deelnemers zelf keken terug op een geslaagde dag. Zoals een van hen zei: “Ik kom al jaren bij het monument en niet eerder zijn we op het idee gekomen om onze barak te zoeken. Nu hebben we dat wel gedaan. Eerst zag ik het niet, maar ineens herkende ik de plaats waar mijn broer in de sloot was gevallen en toen kon ik zo naar ons huis toelopen. Het was echt geweldig!”

Ook projectleiders marjolijn kok en Jobbe Wijnen zijn zeer tevreden: “Het was heerlijk om te zien hoe groot het enthousiasme bij de deelnemers is. Maar onderschat niet het signaal dat van dit project uitgaat naar alle Molukkers en mogelijk alle nieuwe Nederlanders. Vanuit de reguliere erfgoedzorg zou je zeggen dat archeologie voor hen geen betekenis heeft, want meestal betreft dat onderzoek naar veel oudere perioden, van vóór zij naar Nederland kwamen. Ons project laat zien dat er wel degelijk ook Molukse archeologie bestaat en dat dit voor hen van waarde is.”

Algemene informatie:

Over Kamp Wyldemerck
Vanaf 1951 waren er in Nederland 90 woonoorden waar ongeveer 12.500 Molukkers, voornamelijk oud-KNIL militairen uit voormalig Nederlands-Indië, werden gehuisvest. Tussen 1954 en 1969 was ook bij Balk, Friesland, in het voormalige Kamp Wyldemerck van de nationaal socialistische Nederlandse Arbeidsdienst (NAD) zo’n woonoord gevestigd waar enkele honderden Molukkers bijna 15 jaar verbleven onder moeilijke omstandigheden. Het bijzondere aan Wyldemerck was dat dit kamp speciaal bestemd was voor islamitische Molukkers. In 1956 werd hier de tweede moskee in Nederland gebouwd en werd tevens de eerste moskee in Nederland met een minaret. In 1969 vertrokken de bewoners (voornamelijk) naar Molukse wijken in Ridderkerk en Waalwijk en werden de barakken gesloopt of verkocht. Snel nam de natuur het terrein over en inmiddels is het kamp alleen nog archeologisch aanwezig in sporen in- en op de bodem. Oud-bewoners en hun familie zijn altijd blijven terugkeren naar de plek en hebben vaak goede relaties onderhouden met hun Friese vrienden in de omgeving van Balk.

Over het project Wyldemerck
Staatsbosbeheer is eigenaar van het bos Wyldemerck en koestert al jaren de wens om meer met de geschiedenis van het terrein te doen. Dit leidde begin 2022 tot de start van het project ‘Wyldemerck, samen zoeken naar barakken in de bossen’, dat gezien kan worden als één van de pilotprojecten archeologie participatie in het kader van het Programma Faro van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het project is ontworpen door samenwerkingsverband Moluks Erfgoed (molukserfgoed.com) en wordt uitgevoerd met als partners Staatbosbeheer, het Moluks Historisch Museum, de Stichting Vrienden van BOEi (penvoerder), de gemeente Fryske Marre en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het Fonds voor Cultuurparticipatie verstrekte subsidie voor de uitvoering. Het programma wordt geleid door marjolijn kok en Jobbe Wijnen. De bijeenkomsten vinden in 2022 plaats bij het Moluks Historisch Museum in Den Haag (Sophiahof) en tijdens enkele archeologische veldbezoeken in Wyldemerck zelf.

Bron : https://erfgoedstem.nl/molukkers-vinden-de-oorspronkelijke-plaats-van-hun-moskee-terug-in-kamp-wyldemerck%EF%BF%BC%EF%BF%BC/

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *