Wat bindt hen?

Er is een spannende nieuwe generatie Molukse muzikanten opgestaan

Je kunt in de pop, hiphop en R&B niet meer om de nieuwe generatie Molukse artiesten heen. V spreekt zeven van hen over opgroeien in de Molukse wijken, over de pijn van de gemeenschap en hoe bevrijdend muziek kan zijn.

Producers Siroj en Sim Fane.  Beeld Joshua Hoogeboom-Noya
Producers Siroj en Sim Fane.Beeld Joshua Hoogeboom-Noya

Dit najaar brachten de Nederlandse producers Siroj en Sim Fane, onder de naam Sim-Oj, een gezamenlijke EP uit onder de titel Apocalyps. Ze hebben hun sporen verdiend in het buitenland: Siroj produceerde eerder voor dj-project Yellow Claw en Sim Fane heeft net een samenwerking met de Amerikaanse producer DJ Khaled en rapper Drake achter de rug. Opvallend: ze hebben alle twee Molukse grootouders.

Bijna iedereen die meewerkte aan de eerste single die ze uitbrachten, Zo comfortabel, is van Molukse afkomst, van de vocalisten tot de regisseur van de videoclip. Het nummer is een bewerking van Comfortabel, dat een hit werd onder een jonge generatie Molukkers, vertelt Siroj: ‘Twaalf jaar geleden maakte ik Comfortabel met Jiggy Djé en Wudstik zonder dat we erbij stil stonden dat we alle drie Moluks waren. De Molukse gemeenschap pikte het op en draaide het grijs.’

De Molukse gemeenschap is al sinds aankomst in Nederland in 1951 hecht geweest. Die deelt een tragische geschiedenis met vaders die hadden gevochten in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) en vervolgens met hun gezin naar Nederland werden gehaald voor wat een tijdelijk verblijf werd genoemd. Het was een kleine volksverhuizing van 12.500 personen. In afwachting van de verwachte terugkeer naar de onafhankelijke Molukken werden ze ondergebracht in tijdelijke woningen in kazernes, barakkenkampen, maar ook in de voormalige concentratiekampen Westerbork en Vught. Jaren later, toen Nederland het idee van een onafhankelijke Molukse staat begon op te geven, werden er in meer dan zeventig Nederlandse gemeenten Molukse wijken gebouwd. Nu, meer dan zeventig jaar later, woont het merendeel van de Molukse gemeenschap nog steeds in een gemeente met een Molukse wijk.

null Beeld Joshua Hoogeboom-Noya
Beeld Joshua Hoogeboom-Noya

De niet nagekomen beloften, de stilte als reactie op hun roep om gerechtigheid en het generatie op generatie doorgegeven knagende gevoel van heimwee hield de gemeenschap bijelkaar. Muziek was voor de eerste generatie Molukkers al een manier om mentaal terug te keren naar de eilanden, om vast te houden aan hun identiteit, om het verhaal te vertellen van hun ouders, grootouders en overgrootouders. Door de tweede generatie werd muziek gebruikt om de pijn en frustratie te vertalen in iets wat beter te behappen was, voor de jongere generaties en voor buitenstaanders. In de jaren zeventig bestormden muzikale talenten zoals Massada en Daniel Sahuleka de hitlijsten. Maar de derde en vierde generatie lijken nog aanweziger in het Nederlandse muzieklandschap. Hoe komt dat?

‘We willen met dit project graag aan Nederland laten zien hoeveel talent de Molukse cultuur kent. En tegelijkertijd aan de Molukse gemeenschap laten zien dat je zichtbaar bent wanneer je samenwerkt. Het moment is aangebroken dat Molukkers laten zien wat ze kunnen’, zegt Sim Fane.

Behalve met Fane (25) en Siroj (32) spraken we ook over het Molukse succes met Vincent Patty (41), rapper en baas van de platenlabels Top Notch en Noahs Ark, zangeres Zoë Tauran (25), dj, multi-instrumentalist en zanger Jael (28), zanger, acteur en theatermaker Joenoes Polnaija (33) en aan zangeres en multi-instrumentalist Safa Liron (26).

Zanger Jael Beeld
Zanger Jael

Wat betekent muziek in de Molukse cultuur?

Siroj: ‘Ik denk dat iedere Molukker is opgegroeid met muziek, door de Molukse kerk bijvoorbeeld, die in elke gemeente anders is maar altijd doordrenkt van muziek. En in elk huis tref je een gitaar aan of een tifa, een traditionele Molukse trommel.’

Jael: ‘Je werd ook al vroeg aangemoedigd om voor mensen op te treden. Op de zondagsschool moest je zingen en repeteren voor voordrachten in de kerk. Zo leerde je ook samen muziek maken.’

Vincent Patty: ‘Ze zeggen toch dat je 10.000 vlieguren moet hebben gemaakt, om ergens goed in te zijn? In de gemiddelde Molukse familie haal je dat. Of je nou één Molukse ouder hebt of twee, je hebt ooit een gitaar in je handen gedrukt gekregen of je hebt in de familieband triangel gespeeld.’

Zangeres Zoë Tauran. Beeld
Zangeres Zoë Tauran.

Wat verklaart de huidige stortvloed aan talent?

Siroj: ‘Veel Molukkers zijn bang om zich te laten zien. Er zit van huis uit een soort bescheidenheid in. Daarnaast zijn we afstammelingen van soldaten die gewend zijn om te volgen en orders te krijgen. Je kop boven het maaiveld uitsteken is eng: al helemaal wanneer het voelt alsof de hele gemeenschap meekijkt.’

Zoë Tauran: ‘Maar volgens mij dacht de tweede generatie ook dat ze nog terug gingen. Ze dachten: waarom zou ik er hier iets van proberen te maken? De derde en vierde generatie hebben die hoop ook nog, maar ze begrijpen hoe lastig het is om de tocht de bewerkstelligen. Een gemeenschap kan zich pas echt ontwikkelen wanneer die niet in de wachtstand staat.’

Joenoes Polnaija: ‘Het heeft ook te maken met armoede. Onze ouders waren helemaal niet bezig met carrière maken. Ze gingen naar de technische school omdat de opa’s zeiden dat het handig was voor wanneer ze terug naar de Molukken gingen en elektriciteit moesten aanleggen. Wij zijn de eerste generatie die hier carrière kan maken. Het talent dat we altijd voor ons moesten houden laten we nu aan de rest van de wereld zien.’

De pijn, frustratie en zwijgzaamheid van de voorgaande generaties zullen ook niet geholpen hebben?

Sim Fane: ‘Onze generatie praat al zo veel meer over gevoelens dan de generaties voor ons. En dat helpt ook met je creatief uiten.’

Vincent Patty: ‘In het nummer Losse krabbels met Diggy Dex rap ik: ‘Maar dat zit in mijn dna, als mijn pa niet met mij wou praten pakte hij zijn gitaar’. Ik wist wat mijn vader voelde door de muziek die hij speelde. Als hij traditionele Molukse muziek speelde, miste hij zijn moeder.’

Zoë Tauran: ‘We hebben van jongs af aan de invloed van muziek meegekregen, want wanneer er Molukse muziek werd gedraaid of gespeeld zag je de tranen in ieders ogen.’

Vincent Patty
 Beeld Daniel Cohen
Vincent PattyBeeld Daniel Cohen

De Molukse voertaal, het Maleis, kent ook geen verleden tijd, heb ik mij laten vertellen.

Safa Liron: ‘Dat klopt. Het feit dat je altijd in de tegenwoordige tijd praat en zingt over het leed dat je aangedaan is, rijt de wond iedere keer weer open. Je bezingt het alsof het nu is. Het maakt de muziek puur, want alles speelt zich altijd af in het nu. De kern van de pijn, de inspiratie van de muziek, is altijd dít moment. Die manier van schrijven inspireert mij.’

Vincent Patty: ‘Mijn vader praat in het Nederlands ook zo, zonder verleden tijd. Veel Molukkers van de eerste en tweede generatie praten zo.’

Joenoes Polnaija: ‘Het is ook allemaal ‘ons’ en ‘wij’. We hebben het over ‘toen wij in 1951 in Nederland aankwamen’ maar ik was daar helemaal niet. Volgens de grammaticaregels van hier was ik er niet bij, maar volgens de regels van de Molukken wel. Mijn bloed was daarbij, die geschiedenis die zit in mij.’

Weegt die pijn van je ouders en grootouders soms niet te zwaar?

Zoë Tauran: ‘Bij mijn vader zag je pijn wanneer je over het verleden sprak, maar bij mijn opa zag je de pijn wanneer je alleen al naar hem keek. Je voelde het. Mijn opa is er niet meer, dus mijn toekomstige kinderen gaan die pijn niet meer zo direct voelen.’

Zanger en theatermaker Joenoes Polnaija. Beeld
Zanger en theatermaker Joenoes Polnaija.

Joenoes Polnaija: ‘Ik ken genoeg Molukkers van de derde generatie die nog last hebben van de pijn die aan hen doorgegeven is door hun ouders en grootouders. Maar we leren steeds beter hoe we die energie voor ons te laten werken in plaats van tegen ons. Dan heb je een mooi verhaal, zet er muziek onder en je hebt een liedje.’

En toch hoor je het Molukse verhaal niet zo direct terug in de nieuwe muziek?

Safa Liron: ‘Misschien niet direct, maar mijn verhalende manier van schrijven is ontstaan uit de Molukse cultuur en het gevoel van heimwee.’

Zoë Tauran: ‘Rapper Elijaz en Emile Laurent hebben in 2020 het nummer Lain Bantu Lain uitgebracht, wat verbondenheid betekent. Zij vertellen heel duidelijk ons verhaal – ik vind het lastig om ernaar te luisteren omdat het mij zo diep raakt. Ik zou zelfs zoiets niet snel uitbrengen omdat ik bang ben dat ik niet de juiste persoon ben om het verhaal te vertellen. Omdat ik maar één Molukse ouder heb en omdat ik niet uit de wijk kom.’

Decennialang leefden veel Molukkers relatief geïsoleerd in hun ‘klein Maluku’. Van de 71 Molukse wijken die oorspronkelijk gebouwd werden naast begraafplaatsen, industrieterreinen of snelwegen, zijn er nog 45 over.

Hoe heeft het opgroeien in de Molukse wijken jullie beïnvloed?

Siroj: ‘Vroeger moest je de wijk uit gaan om je te ontwikkelen. Mijn vader, Sim Fanes vader, Vincents vader: allemaal hebben ze de wijk verlaten na hun 18de. Vooral in de jaren zeventig, na de gijzelingen, had je als Molukker toch het gevoel dat je 1-0 achterstond. Dus moest je weg uit de gemeenschap om te groeien.’

Safa Liron: ‘Buiten de wijk kom je ook in contact met andere culturen en dan leer je zo ontzettend veel van. Daar merk ik wel een groot verschil in, tussen mensen die dat wel hebben meegekregen en de kinderen die de wijk nauwelijks uit kwamen.’

Siroj: ‘Dichteres Gloria Lappya heeft een gedicht geschreven met de titel Ontwijk. De eerste zin: ‘Dromen gaan dood in de wijk, 20 jaar lang omgeven door negativiteit, 20 jaar lang bleef ik klein.’

JAEL: ‘De pijn kan blijven hangen in de wijk.’

Joenoes, jij woont momenteel in een Molukse wijk in Breukelen, hoe ervaar jij dat?

Joenoes Polnaija: ‘Een hechte gemeenschap is fijn, want er wordt voor je gezorgd en op je gelet. Maar vanaf je puberteit, wanneer je jezelf wilt ontwikkelen, zorgt al die sociale controle voor een verstikkend gevoel. Vandaar dat veel jonge mensen de wijk uitgaan. Het Maleise woord Merantau verwijst naar iemand die zijn ouderlijk huis, zijn kampong of wijk verlaat om op ontdekkingsreis te gaan, om levenservaring en kennis op te doen en die vervolgens terug te brengen naar huis. Door sociale media is het niet meer nodig om fysiek de wijk uit te gaan om kennis en levenservaring op te doen.’

Zangeres Safa Liron.
 Beeld
Zangeres Safa Liron.

Hebben sociale media ook geholpen de derde en vierde generatie uit hun schulp te krijgen?

Zoë Tauran: ‘Zeker! Als ik Molukse mensen op TikTok of andere sociale media zie, maakt mijn hart een sprongetje, ik zie vaker dat we naar buiten willen treden.’

Jael: ‘Ik gebruik mijn sociale media ook om mensen buiten Nederland en de Molukken ons verhaal te vertellen. Waar ter wereld ik ook speel, ik roep altijd ‘Free Maluku’ tijdens mijn shows. Ik probeer mijn talent te gebruiken om onze boodschap te verspreiden.’

Het lijkt mij ook vermoeiend om steeds hetzelfde verhaal te moeten delen, vooral als dat zo pijnlijk is.Safa Liron: ‘Ik ben er klaar mee om dat aan Nederlanders te vertellen. Wanneer je ons verhaal nu nog niet kent is het niet meer aan ons om het te vertellen. Dat vechten om erkenning moeten we laten gaan. We hebben talent genoeg om het om eigen kracht te doen. Ik wil mijn grootouders graag trots maken met waar we nu zijn en wat we hebben opgebouwd. Wij willen op een positieve manier voortborduren op onze geschiedenis. Met wie zijn wij anno 2022, niet met wie wij waren anno 1951.’

DERDE EN VIERDE GENERATIE

Andere succesvolle Molukse muzikanten van de derde en vierde generatie zijn bijvoorbeeld Ronnie Flex, Kraantje Pappie en Sterre. Jordan Wayne, Eastar en Jim Taihuttu zijn Molukse producenten. Hoewel er nog steeds traditionele muziek gemaakt wordt in het Maleis, variëren de genres vaker van pop, hiphop, r&b tot elektronische muziek.

Bron : volkskrant.nl Dieuwertje Heuvelings

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *